Ανάμεσα σ’ αυτούς τους ορεινούς όγκους παρεμβάλλονται μικρές κοιλάδες.

Το μεγαλύτερο μέρος του  νησιού καλύπτεται από σχιστόλιθο που χρονολογείται από τα αρχαία χρόνια.

Η βλάστηση, όπως και σε όλες τις Κυκλάδες, είναι αραιή και θαμνώδης. Θα βρείτε όμως και τις εύφορες κοιλάδες των Καταπόλων, Κάτω Μεριάς και Αιγιάλης όπου υπάρχουν πυκνοί ελαιώνες και άλλα καρποφόρα δέντρα.

Αμπέλια και κηπευτικά καλλιεργούνται στις σκαλωτές βουνοπλαγιές σε όλο το νησί. Μπορείτε επίσης να βρείτε σπάνια βότανα που διαθέτουν θεραπευτικές ιδιότητες.

Λόγω της μορφολογίας του το νησί προστατεύεται από τα μελτέμια του Αυγούστου.

Η Αμοργός συνδέεται με τον Πειραιά, τα Δωδεκάνησα και τις υπόλοιπες Κυκλάδες με πλήθος ακτοπλοϊκών δρομολογίων, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Στο νησί υπάρχει συγκοινωνία με πολλά δρομολόγια λεωφορείων κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Οι ονομασίες της Αμοργού κατά την αρχαιότητα ήταν Παγκάλη, Ψυχία, Καρκησία και Μελανία.

Ιστορικά ευρήματα μαρτυρούν ότι το νησί πρωτοκατοικήθηκε στη διάρκεια της 5ης χιλιετίας. Οι ανασκαφές φανέρωσαν την ανάπτυξη του Κυκλαδικού Πολιτισμού στο νησί, ο οποίος άνθισε κατά την 3η χιλιετία π.Χ.

Αργότερα η Αμοργός κατοικείται από Μιλησίους της Μικρασίας και Ναξίους και συμμετέχει ενεργά στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία. Μεταξύ του 3ου -2ου αιώνα π.Χ. το νησί πέρασε από τα χέρια των Μακεδόνων, των Πτολεμαίων, των Σαμίων, των Ροδίων και των Ρωμαίων. Οι λατρείες των Ελληνιστικών χρόνων είναι γεγονός για το νησί και τον 4ο αιώνα αρχίζει το φαινόμενο του εκχριστιανισμού των αρχαίων λατρευτικών χώρων.

Το νησί έχει δεχθεί επιδρομές Σαρακηνών πειρατών με τους κατοίκους να αναγκάζονται να οχυρωθούν στο Κάστρο, το Καστρί και στους 23 πύργους του νησιού. Την περίοδο της Εικονομαχίας καταφθάνει η Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας από την Παλαιστίνη και ο Αλέξιος Κομνηνός ανακαινίζει το 1088 τη Μονή προς τιμήν της Παναγίας.

Πολλά αρχιτεκτονικά δείγματα από την εποχή της Ενετοκρατίας έχουν βρεθεί στο νησί. Μερικά από αυτά είναι ο πύργος του Γαβρά, ο Κάτω Λάκκος και οι πλακόστρωτες Λόζες.

Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας σημειώνεται οικονομική ακμή και εκκλησιαστική αναγέννηση στην Αμοργό.

Το 1822 το νησί γίνεται έδρα Επαρχείου του, υπό σύσταση, ελληνικού κράτους και το 1829 με δαπάνες της Μονής της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας ανεγείρεται ένα από τα πρώτα ελληνικά σχολεία.

Η Χώρα, πρωτεύουσα του νησιού, συνδυάζει το κλασσικό κυκλαδίτικο στοιχείο με μια πλούσια ιστορική παράδοση.

Η περιήγηση στα στενά λιθόστρωτα δρομάκια με τις κατάλευκες εκκλησίες και τα διώροφα αρχοντικά ή στο λόφο με τους ανεμόμυλους που αγναντεύουν το Αιγαίο, συναρπάζει.

Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην περίφημη πλακόστρωτη «Λόζα» και στο ιστορικό Κάστρο, που δεσπόζει πάνω στο βράχο στη μέση του οικισμού. Αξιόλογα ιστορικά ευρήματα από όλη την Αμοργό υπάρχουν στην αρχαιολογική συλλογή στο παλιό αρχοντικό του Γαβρά.

Διαχρονικό κόσμημα θρησκευτικής και ιστορικής σημασίας αποτελεί για την Αμοργό, το βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας. Πλούσιο σε ιστορικά κειμήλια με μια ξεχωριστή αρχιτεκτονική συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών.

Ο ιστορικός κόλπος των Καταπόλων υποδέχεται τον επισκέπτη στο υπήνεμο, ασφαλές λιμάνι του, στεφανωμένο από τους τρεις οικισμούς Κατάπολα, Ξυλοκερατίδι και Ραχίδι.

Πάνω από τα Κατάπολα επιβλητικός ο λόφος της αρχαίας Μινώας με αξιόλογα ιστορικά ευρήματα και μακρύτερα, η γοητευτική περιοχή των Λευκών. Ιδιαίτερα γραφικό το τοπίο στα Κατάπολα, με τη λιτή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, τις ιστορικές εκκλησίες, τις πανέμορφες παραλίες με τα ψαροκάικα και τις βάρκες, το κάμπο με τις ελιές και τα περιβόλια.

Στο λιμάνι υπάρχουν πολυάριθμα τουριστικά καταλύματα και διάφορα καταστήματα. Τα Κατάπολα θεωρούνται ασφαλές αγκυροβόλιο για μικρά αλιευτικά και  σκάφη αναψυχής.

Σε απόσταση 12 χιλιόμετρων ΝΔ της Χώρας, συναντάμε τους πρώτους οικισμούς Καμάρι και Βρούτση της Κάτω Μεριάς με την ιστορική εκκλησία του Αγίου Νικολάου, το Καστρί, την αρχαία ακρόπολη της Αρκεσίνης και φυσικά την καταπληκτική παραλία του Μούρου.

Ακολουθούν διάσπαρτα αγροτικά χωριουδάκια και οικισμοί χτισμένοι στις παρυφές των λόφων: Αρκεσίνη, Ραχούλα, Κολοφάνα, Καλοταρίτισσα και Μαύρη Μύτη.

Αξιόλογα ιστορικά μνημεία ο αρχαίος πύργος της Αγίας Τριάδας στην Αρκεσίνη, η εκκλησία της Παναγίας του Πολίτη στην Κολοφάνα, και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με το περίφημο πανηγύρι στις 26 Ιουλίου.

Η Κάτω Μεριά διατηρεί ακόμα τον παραδοσιακό αγροτικό της χαρακτήρα με τους κατοίκους να ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. 

Η Αιγιάλη, στο βόρειο τμήμα της Αμοργού, είναι ένας κόλπος με αμμουδερές παραλίες υπέροχης φυσικής ομορφιάς.

Ο ‘Ορμος, το λιμάνι της Αιγιάλης, είναι το τουριστικό θέρετρο της περιοχής, και προσφέρει όλες τις υπηρεσίες στους επισκέπτες διατηρώντας τη γραφικότητά του. Από το χωριό Ποταμός, κτισμένο σε πανοραμική θέση, ακριβώς πάνω από το λιμάνι, μπορεί κανείς να απολαύσει ένα από τα ομορφότερα ηλιοβασιλέματα του Αιγαίου. Η Λαγκάδα, δεσπόζει στον κάμπο της Αιγιάλης.

Μεγάλο ενδιαφέρον στην περιοχή παρουσιάζουν οι παλιοί ανεμόμυλοι, το φαράγγι του Αρακλού, η ιστορική Καστροκκλησιά της Αγίας Τριάδας, η εκκλησία της Πανωχωριανής και το παλιό χωριό Στρούμπος.

Ακολουθώντας το πέτρινο μονοπάτι, σε μια περιοχή άγριας ομορφιάς ενταγμένης στο πρόγραμμα NATURA 2000, συναντάμε το Βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και βορειότερα το ξωκλήσι του Σταυρού, πάνω από το παλιό μεταλλείο βωξίτη.

Θολάρια

Τα Θολάρια, με την εξαιρετική θέα στον κόλπο, βρίσκονται κοντά στη Βίγλα, τη θέση της αρχαίας Αιγιάλης. Από τον Όρμο και τα τρία χωριά είναι εύκολη η πρόσβαση στις παραλίες της Αιγιάλης, της Λεβρωσού, της Ψιλής Άμμου, του Χόχλακα και της μικρής Βλυχάδας καθώς και στην παραλία του Αγίου Παύλου (σε απόσταση 5 χλμ. από τον Όρμο), απ' όπου μπορείτε να πάτε στο νησάκι της Νικουριάς, με τις παρθένες παραλίες.

Μια ξεχωριστή εμπειρία περιμένει τον επισκέπτη του νησιού. Η περιήγηση του στα πολυάριθμα μονοπάτια του προσφέρει την απόλαυση της ορεινής πεζοπορίας. Τα μονοπάτια, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '80, αποτελούσαν το βασικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των περιοχών της Αμοργού.

Σήμερα στην Αμοργό έχουν χαρτογραφηθεί και σηματοδοτηθεί τα 6 κύρια μονοπάτια της και έχει εκδοθεί ειδικός περιηγητικός οδηγός. Βασικοί προορισμοί των διαδρομών, εκτός από τους παραδοσιακούς οικισμούς είναι περιοχές ή μεμονωμένα μνημεία ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. 

Για τους λάτρεις της φύσης τα παλιά μονοπάτια του νησιού προσφέρουν όμορφες διαδρομές αποκαλύπτοντας την σπάνια χλωρίδα της Αμοργού, τα βότανα και τα αγριολούλουδα.

• Παλιά Στράτα: Χώρα - Χοζοβιώτισσα - Κάψαλα - Ασφοντυλίτης - Ποταμός - Αιγιάλη
• Φωτοδότης: Χώρα - Μηλιές - Αγ. Ειρήνη - Κατάπολα
• Ιτωνια: Λεύκες - Αγ. Σαράντα - Καμάρι - Καστρί - Βρούτση - Ραχούλα - Αρκεσίνη
• Μελανιά: Αιγιάλη - Λαγκάδα - Στρούμπος - Επανοχωριανή - Θολάρια - Φωκιότρυπα
• Παν: Λαγκάδα - Θεολόγος - Σταυρός
• Βαλσαμίτης: Κατάπολα - Αγ. Γεώργιος Βαλσαμίτης - Αγ. Μαρίνα - Μινώα